نقش مواد در گل حفاری

»» نقش
مواد در گل حفاری 

کنترل وزن مخصوص: برای منترل مخصوص از باریت ، گالن
و آهک استفاده می‌شود. در مواردی که فشار آب و یا گاز در منطقه حفاری زیاد باشد،
یا حفاری در سنگ خاصی (نظیر شیل) صورت گیرد، از باریت می‌توان استفاده نمود. در
صورتی که فشار آب و یا گاز در سنگهایی که حفاری می‌شود خیلی زیاد باشد، از گالن
استفاده می‌کنند. از آهک به منظور کاهش وزن مخصوص کمک می‌گیرد.

مواد تغییر دهنده غلظت : به منظور بازیابی سریع مواد
حفاری شده ، جلوگیری از گیر کردن مته و افزایش سرعت حفاری ، از نبتونیت سدیم‌دار ،
اتاپولژیت (Attapulgite) ، آزبست ، موسکویت ، گرافیت و دیاتومیت
می‌توان استفاده کرد.

کنترل ترکیب شیمیایی محلول حفاری : ترکیب شیمیایی
محلول حفاری بر غلظت ، وزن مخصوص ، سرعت حفاری و دستگاههای حفاری تاثیر مستقیم می‌گذارد.
مواد معدنی مورد استفاده عبارتند از بی‌کربنات سدیم ، نمک ، آهک ، دولومیت و ژیپس.
 

»» مواد معدنی مورد استفاده در حفاری

بنتونیت : به منظور جلوگیری از هدر رفتن محلول حفاری
در چاههایی که درز و شکاف زیاد دارند. می‌تواند از نبتونیت سدیم‌دار به عنوان پوشش
داخلی سطح چاه استفاده نمود. نبتونیت خاصیت کلوئیدی را افزایش می‌دهد. و در نتیجه
درصد بازیابی پودر و سنگ افزایش می‌یابد.

میکا : برای جلوگری از گیر کردن مته در سنگهای دارای
خاصیت چسبندگی زیاد ، نظیر وزن گسلی یا در سنگهای مارنی از میکا باید استفاده شود.

گرافیت : هر گاه مته و محور آن به هنگام حفاری گیر
کند استفاده از گرافیت لازم می‌آید که البته بعد از بر طرف شدن مانع باید آن را از
چاه خارج کرد.

باریت : برای کنترل وزن مخصوص از باریت استفاده می‌کنند.

گالن : به منظور کنترل وزن مخصوص از گالن استفاده می‌نمایند.

آهک و دولومیت : جهت کاهش وزن مخصوص و کنترل خاصیت
قلیای از آهک و دولومیت می‌توان استفاده نمود.

ژیپس : برای جلوگیری از آلودگی کربنات و همچنین جهت
لخته کردن کانیهای رسی از ژیپس استفاده می‌شود.

آزبست : به منظور افزایش درصد مواد حفاری می‌توان از
آزبست استفاده نمود.

نمک : در موقع حفاری به منظور کنترل قطر چاه و
همچنین برای کنترل پراکندگی رسها از نمک استفاده می‌شود.

کربنات و بی‌کربنات سدیم : به منظور کنترل محلولها و
جلوگیری از خطر آلودگی ، کربنات را مورد استفاده قرار می‌دهند.

پرلیت و خاکسترهای آتشفشانی : این مواد به عنوان
سیمان بکار می‌روند.

 

»» انواع گل حفاری :

a) گلپایهآبی

b) گل هوا و کف : نوعیگلپایهآبیبودهکهدرطبقاتباشکستگیزیادمورداستفادهقرارمیگیرند.

c) گلپایهروغنی :بخشعمدهآنگازوئیل (
۹۵٪ تا٩۸٪ ) وبقیهآنآبنمکودیگرافزودنیهامیباشد.بهچنددلیلدرحفاریهاازگلروغنیاستفادهمیشود
:

1. دربخشهایمخزنیجهت
جلوگیری از ریزش چاه

2. جلوگیریازریزششیل

3. عدمنفوذزیادگلبدرونسازند

 

الف ) گاهی نوع خاص از گل تزریق می شود به نام پیل  : کهباویسکوزیتهبیشتراستوهنگامیکهچاهساکناستبدرونچاهاضافهمیشودوجلوگیریازهرزرویکهیاازLCM (مواد کنترل کننده هرزروی) و یا از Hv 
Pill  (پیلباویسکوزیتهزیادیاپیلغلیظ)استفادهمیشود.

ب  ) سلاگ  : باوزنحجمیبیشتریاستودرهنگاملولهلولهبالامورداستفاده قرارمیگیرد.

 

»» موادی که به گل اضافه می شود  :

1) کاستیک (Na OH) برای تغییر در PH و قلیائی نمودن گل

2) رس : جهتبالابردنویسکوزیتهآن

3) باریت  : (Ba
SO4) : بمنظور
بالا بردن وزن گل

4) CMC 
Hv : جهت
بالا بردن ویسکوزیته درپیل

5) کلسیم
(Ca) : بالا بردن سختی گل حفاری

6) بنتونیتبهمنظوربالابردنویسکوزیته

7) LCM 
(Loss Controller Material): افزودنیهائی مثل پوست گردو ، پوست شکلات میکا و . . . برای نفوذ
در داخل خلل و فرج ( در هنگام هرزروی بالا استفاده می شود).

 

»» مشخصات گل حفاری :

صاف آب (WL :
Water Loss):
بر حسب cc.

پایه آبی : PH

Ca  برحسب ppm

ALK    : آلکالینیتی

پایه روغنی : ES : مربوطبهسالینیتی ( شوری ) وعدمدوفازشدنگل

HPHT  :مربوطبهصافآباست
.

 

»» آنالیز گل حفاری

در بخش گل حفاری خواص سیال حفاری را مورد بررسی قرار
می دهند و از آنجا که مثلاً بنتونیت Bentonite به تنهائی از پس کلیه وظایف گل حفاری بر
نمی آید. یک سری افزودنی به گل اضافه می کنند که در این آزمایشگاه با انجام
آزمایشهای مختلف ترکیب یک گل با خصوصیات مورد نظر بدست می آورند. مثلاً یکی از
افزودنیها CMC می باشد که برای افزایش viscosity به گل اضافه است. از خواص دیگر گل می
توان به موارد زیر اشاره کرد :

»» viscosity  (گرانروی ) کهدردورRPM 
600 اندازهگیریمیشودبااستفادهازدستگاهRheometer  انجاممیگیرد. (یکیدیگرازخواصگلPlastic
viscosity  است ) تعیینyieldpoint یکیدیگرازخواصگلحفاریاست.

»» هرچه yield
point
بالاتر باشد حمل قطعات وcuttings توسط گل راحت ترصورت می گیرد.

 

»» از خواص مهم گلmud
filtrate
است که با دستگاه API Standard filter press اندازهگیریمیشود. Mud
filtrate
مقدار آبی است که سیال حفاری در حین circulation از دست می دهد. در دستگاه مورد نظرگل را
داخل یک محفظه می ریزند و مقدار آبی که در زمان 30 دقیقه تحت فشارpsi
100 از گل جدا
می شود برحسب cc/30 min گزارش می گردد. همچنین دراین آزمایش
ضخامت mud cake را نیز اندازه گیری می کنند. با افزودن یک سری مواد می توان ضخامت
mudcake را کاهش داد.

»» از خصوصیات دیگر گل حفاری استحکام ژله ای گل است.

یکی دیگر از دستگاههایی که برای اندازه گیری هرز روی
و بهینه کردن آن بکار می رود تا آن را به حداقل برساند bridging
materialtester) BMT)
می باشد. در این دستگاه برای هر نوع سازندی یک مدل اختیار می شود. مثلاً برای
سازند ماسه سنگی یک مدل گلوله ای را در نظر می گیرند و میزان هرز روی گل را از
داخل این مدل اندازه گیری می کنند.

در آزمایشگاه اسید زنی آزمایشات مربوط به اسیدکاری
انجام می شود. می دانیم که پس از سیمان کاری به چاه اسید می زنند تا سیمان باقی
مانده خارج شده و شسته شود. Acidizing
Instrument
در این واحد قرار دارد، قلب این دستگاه پمپآناست.
درایندستگاهفشاروحرارتبررویسنگاعمالمیشود. درواقعاسیدبایکفشارمعینبهداخلcore تزریق می شود. در این دستگاه فشار و
حرارت برروی سنگ اعمال می شود. بهاین
وسیله کربناتهای داخل مغزه حل می شوند. پس از اسید زنی تراوایی را دوباره اندازه
گیری می گیرند، خروجی این دستگاه بصورت print شدهتهیهشود.

 

خواص مکانیکی گل که باید در آزمایشگاه تعیین شوند
عبارتند از :

1.Plastic
viscosity)    PV)

2. Yield
point)  YP)

3. Gel
Strength)  gs)

4. Filtration
Lost)  FL)

 

 

 

»» سیستم گردش گل

سیال حفاری اگر مایع باشد قسمت عمده آن آب است و
گاهی نفت جزء اصلی آن است. از رس های مخصوصی برای شکل دادن به گل حفاری استفاده می
شود و باریت برای افزایش وزن مخصوص گل بکار میرود. موادشیمیائی
برای کنترل گرانروی (Viscosity) گل و افزایش توانائی ذرات جامد گل برای
اندود نمودن دیواره چاه بکار می روند. ١٪تمامیچاههاینفتحفاریشدهازهوایمتراکمیاگازطبیعیبرایسیالحفاریبجایگلاستفادهکردهاند. مخازنگلدارایهمزنهائیهستند(Agitators) (پارو مانند) کهگلرابهمزدهومخلوطمیکنند.

 

»» گردش گل حفاری :

بخش های مختلف مسیر گردش گل به قرار زیر می باشند  :

 

1- مخازن گل  :     

                -1الف) مخزنذخیرهگل   ReserveTank

                  -2ب ) مخزنمکش        SuctionTank از آنها بدرون پمپها هدایت می شود.

                 -3ج ) مخزنشیکر         ShakerTank پس از خروج از چاه

                 -4د  ) مخزنمیانی        Middle Tank قبل از مخزن مکش قرار دارد.

 

*مخزن Trip  : درحینپرکردنوخالینمودنچاهدرشرایطیغیرازحفاری مثلا"
لوله بالا مورد استفاده قرار می گیرد

2–   پمپهایگل :

3-    Mud
Hose  :لولهایکهازپمپبهSwivel وارد می شود.

4-     شیلشیکر
(ShaleShaker)

5-   Mud
Cleaner
: شامل ١ - Desander (ماسه زدا) و۲- Desilter (سیلتزدا)

6-   Degasser

7-   MudAggitator : شفتی است که با چرخش خود در مخزن
ترکیبات گل را بایکدیگرمخلوطمیکندوازتهنشینیموادموجوددرگلجلوگیریمینماید.
(دستگاهسانتریفوژرویSuctionTank) قرار دارد).

8-  Stand
PipeManifold رویFloor حفاری قرار داشته با چهار مسیر بشرحزیر  :

1-8) Fill
UpLine:
هنگام پر کردن چاه از گل

2-8) JetCellar: مسیری است که باعث خالی شدن Cellar میگردد.

3-8) Bottom
KillLine:
به سمت Pipe Rams  پائینمیرود.

4-8) Top
KillLine:
که به سمت Pipe Rams بالائی می رود.

 

9- Mud
Pit : حوضچه
ای که زائده های داخل گل درون آن میریزد.

Over Balance= هرزروی گل در اثر فشار کم سازند

Under Balance= فشار سازند از گل بیشتر بوده و نتیجتا" فورانخواهیم داشت(Flow یا Kick ).